شناسایی بیماری آنفلوانزا
بیماری آنفلوانزا یک عفونت حاد تنفسی مسری است که عامل آن ویروس های آنفلوانزا می باشد .
شدت بیماری از موارد خفیف تا شدید متغیر است .
آنفلوانزا سالانه حدود ۵ تا ۲۰ درصد از افراد جوامع را درگیر می کند .
انتقال ویروس در جامعه سریع است به طوری که بیشترین میزان بروز بیماری در عرض ۲ تا ۳ هفته از شروع بیماری در جامعه رخ می دهد .
کسانی که در خطر بالای عوارض این بیماری هستند شامل افراد پیر ، کودکان ، زنان باردار و بعضی از بیماران خاص می باشند .
علائم بیماری :
شامل تب ، احساس سرما ، سردرد ، خستگی مفرط ، سرفه خشک ، گلودرد ، آبریزش بینی ، درد عضلانی ، سوزش و آبریزش چشم و علائم گوارشی که در کودکان بیشتر دیده می شود مانند تهوع ، استفراغ و اسهال می باشد . سرفه در مبتلایان می تواند برای مدت های طولانی باقی بماند .
عوارض بیماری :
شامل عفونت ریوی میکروبی و از دست دادن آب بدن و همچنین تشدید بیماری های مزمن مانند نارسائی قلبی ،آسم و دیابت می باشد .
آنفلوانزا در کودکان ممکن است عفونت ثانویه گوش و سینوس را ایجاد نماید .
روش انتشار ویروس :
ویروس های آنفلوانزای موجود در قطرات تنفسی ، از طریق سرفه و عطسه منتشر می شوند . در اغلب موارد این انتشار از فرد به فرد و معمولاً از طریق تماس دست با آنچه که به ویروس آلوده شده است و سپس تماس دست آلوده با دهان و بینی فرد منتقل می شود .
بزرگسالان ممکن است دیگران را ۱ روز قبل از شروع علائم تا ۷ روز پس از بروز بیماری مبتلا نمایند . که این امر به این معنی است که شما می توانید فردی را قبل از آنکه بیماری در شما ایجاد شده باشد مبتلا نمائید .
روش های پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا :
مؤثرترین روش پیشگیری در آنفلوانزا دریافت واکسن آنفلوانزا در پائیز هر سال می باشد . البته رفتارهای سالم بهداشتی نیز در پیشگیری از آنفلوانزا نقش بسزائی دارد .
و در نهایت داروهای ضدویروسی می تواند جهت پیشگیری از انتشار این بیماری مورد استفاده قرار گیرد .
واکسن آنفلوانزا :
در حال حاضر در ایران واکسن موجود بصورت تزریقی و تهیه شده از ویروس کشته شده آنفلوانزا می باشد . این نوع واکسن برای افراد بالای ۶ ماه اعم از افراد سالم و افراد دارای بیماری های مزمن قابل تجویز است .
نوعی دیگر از واکسن آنفلوانزا بصورت اسپری در بازار جهانی عرضه شده است که از ویروس ضعیف شده آنفلوانزا تهیه می گردد و می توان آنرا برای افراد سالم بین ۵ تا ۴۹ سال غیر از زنان باردار تجویز نمود .
تأثیر واکسن پس از دو هفته از زمان دریافت آن و از طریق ایجاد آنتی بادی ضد ویروس آنفلوانزا در بدن ایجاد می شود .
ماه های مهر و آبان بهترین زمان برای دریافت واکسن می باشند که البته در ماههای پس از آن نیز تجویز واکسن بعلت احتمال بروز آنفلوانزا از مهرماه تا اردیبهشت ماه مؤثر واقع می شود .
چه کسانی باید واکسن دریافت نمایند ؟
۱- افراد بالای ۶۵ سال
۲ - کودکان در سن ۶ ماه تا ۲۳ ماه
۳ - بالغین و کودکان بالای ۲ سال دارای بیماری های زیر :
بیماری های مزمن ریوی ( مانند آسم ) و قلبی و عروقی
بیماری های مزمن متابولیکی ( مانند دیابت ملیتوس )
نارسائی کلیوی
بیماری خونی شدید ( هموگلوبینوپاتی ها )
ضعیف سیستم ایمنی ( از قبیل ایدز و مواردی که به علت تجویز داروها ایجاد می شود )
۴ - افراد دارای سن ۶ ماه تا ۱۸ سال که روزانه آسپیرین مصرف می کنند .
۵ - زنانی که در فصول مستعد عفونت با ویروس آنفلوانزا ، در سه ماهه دوم و سوم حاملگی خواهند بود .
۶ - کسانی که کودک زیر ۶ ماه نگهداری می کنند .
۷ - کارکنان مؤسسات درمانی که در تماس با بیماران هستند .
۸ - در نهایت اعضای خانواده های پرخطر فوق الذکر نیز از گروههای واجد شرایط دریافت واکسن می باشند .
در اکثر موارد ، واکسن آنفلوانزا عارضه عمده ای ندارد و شایعترین عارضه جانبی این واکسن احساس سوزش در ناحیه تزریق می باشد .
چه کسانی نباید واکسن را دریافت نمایند ؟
افرادی که حساسیت شدید به تخم مرغ دارند
افرادی که در گذشته واکنش شدیدی به واکسن آنفلوانزا نشان داده اند .
کسانی که در گذشته سابقه بروز سندرم گیلن باره را پس از ۶ هفته از دریافت واکسن آنفلوانزا داشته اند .
کودکان زیر ۶ ماه
بیماران تب دار ( این افراد پس از فروکش کردن بیماری می توانند واکسن دریافت نمایند . )
رفتارهای مفید بهداشتی جهت پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا :
در مدت بیماری فاصله خود را با اطرافیان حفظ نمائید .
حتی المقدور در زمان بیماری در منزل اقامت داشته باشید .
در زمان عطسه و سرفه ، جلوی دهان و بینی خود را با یک دستمال بگیرید .
در طول مدت بیماری به طور مرتب دست های خود را بشوئید .
در صورت وجود بیماری در اطرافیان جهت پیشگیری در ابتلا به آنفلوانزا از تماس دست خود با چشم ها و بینی و دهانتان اجتناب نمائید .
به کودکان بیشتر اعتماد کنید
دنیل، پدر چارلی لامبل که به دیابت مبتلا شده زود به زود قند خونش پایین می آید و اگر قند یا شکر مصرف نکند شدیدا در خطر قرار می گیرد. این دختر بچه پدر خود را زمانی در این وضع پیدا کرد که وی دیگر کم کم داشت وارد کما می شد. پس از مشاهده این جریان بچه باهوش تصمیم گرفت هر چه سریع تر کمی شکر را به وی برساند و او را از خطر مرگ نشان دهد.
گفته می شود در این زمان مادر خانواده هم از منزل بیرون بوده و نمی توانسته به دنیل کمک کند. این بچه که احتمالا اطلاعات پزشکی خوبی داشته، به جز شکر، مقداری حبوبات را به پدرش داد تا کربوهیدرات بدن وی را هم تنظیم کند.
دارو درمانی و گروه های مختلف افراد
هر کسی ممکن است به نوعی به درمان دارویی جواب بدهد . مثلاً بعضی ها با خوردن یک دارو مشکلی برایشان پیش نمی آید حال آنکه شخص دیگری که همان دارو را مصرف می کند .
است دچار عوارض نامطلوب بشود . با وجود این ، پزشکان می دانند که بعضی ها بهنگام مصرف دارو در معرض خطر بیشتری هستند . علت آن است که بدن اینگونه افراد بطور متفاوتی با دارو کار می کند و دارو در آنها اثر مشخص یا خاصی بجا می گذارد . کسانی که در معرض خطر قرار دارند عبارتند از اطفال ، کودکان ، زنان باردار و شیرده ، سالخوردگان و کسانیکه بیماری طولانی مدت دارند بویژه آنهایی که مبتلا به ناراحتی کبد یا کلیه هستند .
بعضی ها که به توجه مخصوص نیاز دارند آنهایی هستند که با مصرف داروی دیگر به خاطر سابقه حساسیت بدن دچار ناراحتی می شوند . زمانی که پزشکان برای این گروههای خطر دارو تجویز می کنند درانتخاب داروی مناسب دقت بیشتری بخرج می دهند ، مقدار دارو را تنظیم می کنند و دقیقاً‌بر اثرات درمان نظارت می نمایند . اگر فکر می کنید شما جزو گروه خطر هستید حتماً پزشک را در جریان شرایط خاصی که دارید بگذارید و یا اگر داروهای بدون نسخه می خرید و تصور می کنید ممکن است نسبت به آن دچار عوارض جانبی شوید با پزشک یا داروساز مشورت کنید .
« اطفال و کودکان »
اطفال و کودکان نسبت به بزرگسالان به داروی کمتری احتیاج دارند زیرا وزن بدن آنها نسبتاً پایین است است . به علاوه ، به علت ترکیبات متفاوت بدن و نیز توزیع چربی در بدن و نیز تفاوت در حالتهای رشد و کار اندامهایی مثل کبد و کلیه ها در سنین مختلف به بچه ها نمی توان داروی مربوط به بزرگسالان را داد . لذا لازم است مقدار دارو به روش پیچیده تری محاسبه گردد و در این محاسبه به سن و وزن کودک توجه شود .
« زنان باردار »
برای آنکه جنین رشد خوب و سالمی داشته باشد در دوران حاملگی مراقبتهای کافی بعمل آید . داروهایی که مادر مصرف می کند می تواند از جفت عبور کرده و وارد جریان خون جنین بشود . برخی داروها بویژه در مراحل خاصی از بارداری خطر اختلال رشد و عقب ماندگی یا مشکلات بعد از وضع حمل را بوجود می آورند و می توانند سلامتی مادر را در دوران حاملگی به خطر اندازند . بسیاری از داروها در دوران حاملگی اثر سوء دارند و برخی بی ضررند اما در بسیاری از موارد هنوز از بابت ایمن یا مضر بودن بعضی از داروها اطمینان حاصل نشده است . بنابراین هنگام حاملگی یا زمانی که قصد حامله شدن دارید قبل از مصرف هر گونه داروی تجویزی یا غیرتجویزی ( بدون نسخه ) بهتر است با دکتر مشورت کنید . از مصرف داروهایی مثل ماری جوانا ، نیکوتین یا الکل باید خودداری شود . پزشک فواید دارودرمانی و خطراتی را که ممکن است در بر داشته باشد به شما یادآوری می کند این مسآله بویژه هنگامی اهمیت زیاد دارد که شما بخاطر بیماریهای مزمن مثل صرع ، فشارخون بالا و دیابت مجبور هستید بطور منظم دارو مصرف کنید .
داروها چگونه از جفت عبور می کنند ؟
جفت همانند یک صافی بین جریان خون مادر وجریان خون جنین عمل می کند . جفت اجازه میدهد مولکولهای کوچک مواد غذایی وارد خون جنین شوند اما ذرات بزرگتر مثل سلولهای خون را از خود عبور نمی دهد . مولکولهای دارو نسبتاً کوچک هستند و می توانند به آسانی از سد جفت عبور کنند.
داروها و مراحل بارداری
حاملگی به سه مرحله موسوم به سه ماهه اول ، دوم و سوم تقسیم میشود و بسته به سه ماهه ای که قرص در آن دوره مصرف می شود داروها اثرات متفاوتی بر مادر ، جنین یا هر دو اعمال می کنند .
شیردادن ( با پستان مادر ) - داروها چگونه وارد شیر مادر می شوند ؟
غدد تولید کننده شیر در پستان مادر بوسیله شبکه ای از رگهای خونی احاطه شده اند . مولکولهای کوچک موادی مثل داروها از خون گذشته وارد شیر می شوند . داروهایی که براحتی در چربی حل می شوند می توانند با غلظت بیشتری در مقایسه با داروهای دیگر وارد شیر بشوند . همانطور که داروها می توانند از راه جفت بچه منتقل شوند می توانند از شیرمادر نیز به خون بچه راه پیدا کنند . این بدان معنی است که نوزاد شیرخوار می تواند مقادیر اندکی از داروهایی که مادر می خورد را دریافت کند . در بسیاری از موارد از این نظر مشکلی پیش نمی آید زیرا مقدار دارویی که وارد شیر می شود آنقدر کم است که اثر جدی بر کودک نمی گذارد ، اما برخی داروها می توانند اثرات نامطلوبی بر نوزاد اعمال کند . آنتی بیوتیک ها می توانند نوزاد را حساس کنند و نهایتاً منجر به ایجاد حساسیت به آن دارو شود . مسکنها می توانند نوزاد را خواب آلود کند و مشکلات تغذیه ای بوجود آورند . به علاوه ، برخی داروها قادرند مقدار شیرمادر را کاهش دهند . پزشکان معمولاً به زنان شیرده فقط داروهای ضروری تجویز می کنند . اگر مادری در حین شیردهی مجبور به مصرف منظم دارو باشد باید نوزاد وی از نظر عوارض نامطلوب تحت نظارت دقیق پزشکی قرار گیرد .
« سالخوردگان »
بعضی داروها می توانند برای افراد مسن خطرناک باشند . این امر تا حدودی به علت تغییرات فیزیکی ناشی از کهولت و تا حدودی به خاطر آن است که بعضی از سالخوردگان مجبورند همزمان چند داروی مختلف مصرف کنند . دیگر اینکه آنها بدرستی قادر نیستند از خود مراقبت کنند و یا اطلاعات لازم را در مورد داروها ندارند .
تغییرات فیزیکی ( جسمی )
در افراد سالخورده خطر تجمع دارو در بدن بیشتر است زیرا کبد آنها مثل سابق قادر نیست داروها را تجزیه کند و کلیه ها نمی توانند آنها را بطور مؤثر دفع نمایند . به همین دلیل ، در برخی موارد ، مقدار دارو در حد طبیعی برای یک بزرگسال عوارض جانبی ایجاد می کند و نصف مقدار آن می تواند برای بوجود آوردن اثرات درمانی بدون عوارض جانبی کافی باشد . همچنین افراد مسن ، بیشتر از جوانان دارو مصرف می کنند . بسیاری از آنها در یک زمان دو یا چند دارو مصرف می کنند . جدا از افزایش تعداد داروها در سیستمهای آنها ، مصرف بیش از یک دارو در یک زمان می تواند تداخلهای دارویی ناگوار بوجود آورد .
همانطور که انسان بیشتر پا به سن میگذارد برخی از اندامهای وی ، مثل مغز و سیستم عصبی ، به دارو حساسیت بیشتر پیدا می کنند لذا احتمال بروز عوارض جانبی دارو در این دو اندام بالا می رود . مشکل مشابهی نیز می تواند به علت تغییرات نسبت چربی بدن نیز پدید آید .
داروها و بیماری مزمن کلیه :
کسانیکه ضعف کلیوی دارند بیشتر دچار عوارض جانبی ناشی از دارو می شوند . این امر به دو دلیل است : اول اینکه چون مقدار کمتری دارو از بدن دفع می شود مقدار بیشتری دارو در بدن تجمع می یابد . دوم اینکه ، بیماری کلیه می تواند باعث هدر رفتن پروتئین از طریق ادرار بشود و در نتیجه مقدار پروتئین خون را پایین می آورد . بعضی داروها به پرتئینهای خون می چسبند و اگر پروتئین کمتری در خون وجود داشته باشد بیشتر در بدن آزاد و فعال می شود .
داروها و بیماری کبد :
بیماریهای حاد کبد مثل سیروز کبدی و هپاتیت بر نحوه تجزیه داروها اثر می گذارند . این امر باعث تجمع و سمیت برخی داروها در بدن می شود افراد مبتلا به این بیماریها وموارد مشابه آنها باید قبل از مصرف هر گونه دارو ، حتی داروهای بدون نسخه از پزشک اجازه بخواهند . از مصرف بسیاری از داروها باید بطور کامل اجتناب کرد زیرا در کسانیکه نارسایی یا ضعف کبدی دارند می تواند ایجاد کما یا بیهوشی بکند .
« وابستگی دارویی »
اصطلاح وابستگی دارویی بسیار گسترده تر از چیزی است که تصور می شود . خیلی ها با شنیدن این اصطلاح به یاد مصرف موادمخدر مثل هرویین یا الکل می افتند . اما میلیونها نفر از مردم به نوعی ، وابستگی دارویی به موادی چون کافئین موجود در قهوه و چای ، نیکوتین تنباکو و برخی داروهای مجاز و تجویزی مثل مسکنها ، داروی خواب آور و آرامبخشها ( داروی ضد اضطراب ) دارند .
وابستگی روانی و جسمی :
منظور از وابستگی دارویی آن است که شخص نمی تواند مصرف یک ماده یا دارو را تحت کنترل خود بگیرد . این ناتوانی دو جنبه دارد . یکی وابستگی روانی است و آن حالتی از احساس است که شخص میل مفرطی به یک دارو ، بخاطر اثرات مطلوب آن دارد و فقدان آن وی را آزرده می کند . وابستگی فیزیکی یا جسمی که اغلب با وابستگی روانی همراه است به صورت سازگاری بدن به یک دارو یا الکل می باشد که دوری از آنها اختلالات فیزیکی شدید بوجود می آورد . یکی از مشخصه های دیگر وابستگی فیزیکی ، بوجود آمدن تحمل نسبت به اثرات دارو است . امروزه اصطلاح وابستگی دارو را بر کلمه اعتیاد ترجیح می دهند زیرا اعتیاد به معنای مصرف اجباری یک ماده است که منجر به زیانهای جسمی ، روانی یا اجتماعی می شود در حالیکه منظور از وابستگی ، ادامه مصرف دارو صرفنظر از مفید یا زیانبار بودن آن است .
داروهایی که وابستگی می آورند :
خیلی ها که نیاز به مصرف مکرر دارو دارند نگرانند که مبادا به داروهایشان وابسته شوند . در واقع تعداد اندکی از داروها ایجاد وابستگی فیزیکی می کنند و بیشتر آنها موادی هستند که روحیه یا رفتار را دگرگون می کنند مثل هروئین و ضد دردهای مخدر ( مورفین ، پتیدین و داروهای مشابه ) داروهای خواب آور و ضد اضطراب ( بنزودیازپینها و باربیتوراتها ) داروهای ضد افسردگی و محرکهای سیستم عصبی ( آمفتامینها ، کوکائین و نیکوتین )مصرف نیکوتین به شکل تنباکو و مصرف کنترل شده یا نشده ضد دردهای مخدر بطور ثابت و مکرر ادامه یابد منجر به وابستگی فیزیکی می شود .
درمان و استفاده شخصی از داروها :
یک داروی تجویز شده به خودی خود پاسخ مفیدی بوجود نمی اورد . برای آنکه یک دارو بیشترین فایده را داشته باشد باید مطابق دستور پزشک یا سازنده مصرف گردد . تخمین زده می شود که دو نفر از هر پنج نفر که دارو برایشان تجویز می شود آنرا بدرستی مصرف نمی کنند ( البته اگر مصرف کنند ) . دلایل این امر عبارتند از عدم درک دستورات ، ترس از عوارض جانبی و عدم انگیزه از ادامه درمان ناشی از ناپدید شدن نشانه های بیماری . شما موظف هستید داروی تجویز شده را به موقع و مطابق دستور مصرف نمایید . برای این کار ، باید بدانید از کجا درباره دارو اطلاعات کسب کنید و اطمینان حاصل کنید که دستورات را خوب فهمیده اید .
داروهای آزاد یا بدون نسخه :
منظور از داروهای آزاد آنهایی هستند که به نسخه نیاز ندارند . اینگونه داروها اگر مطابق دستور مصرف شوند عوارض جانبی چندانی در بر ندارند و می توان آنها را شخصاً تهیه و مصرف نمود .
البته مثل سایر داروها اگر سوء مصرف شوند زیانبار خواهند بود .
اینکه این داروها را براحتی می توان خریداری کرد دلیل آن نیست که بی ضرر هستند ، بنابراین بهنگام مصرف داروهای آزاد باید همان احتیاط هایی را که برای داروهای نسخه دار بعمل می آوردید رعایت کنید .
مصرف داروهای بدون نسخه :
باید قبل از مصرف دقیقاً دستورات روی هر دارو را بخوانید و آنها دقیقاً اجرا کنید . بویژه به نکات مربوط به مقدار مصرف دارو و زمان مراجعه به پزشک نیز توجه نمایید . دارو ساز معمولاً منبع اطلاعاتی خوبی برای داروهای آزاد است . وی می تواند بگوید چه چیزی برای ناراحتی شما مناسب است و همچنین می تواند به شما بگوید که داروهای بدون نسخه چه موقع بی اثر هستند . قبل از خرید هر گونه داروی آزاد برای بچه ها باید با پزشک مشورت کنید .
داروهای نسخه دار :
اینطور نیست که داروهای نسخه دار قویتر از داروهای بددون نسخه باشند . در واقع غالب پزشکان سعی می کنند داروهایی را تجویز کنند که بدون نسخه نیز غیرقابل تهیه هستند . داروهایی که فقط با عرضه نسخه به داروخانه ها قابل تهیه می باشند آنهایی هستند که امکان ذکر برچسب خاصیت دارو بطور مطمئن و بدون تجویز پزشک روی برچسب وجود ندارد . وقتی پزشک نسخه می نویسد معمولاً درمان را با مقدار پایین دارو شروع می کند . این مقدار را ممکن است بر اساس وجود یا عدم وجود عوارض جانبی کاهش یا افزایش دهد و یا داروی مؤثرتری به جای آن تجویز نماید .